📌 Giriş
İş ilişkileri, işçi ile işveren arasında yapılan iş sözleşmesi ile düzenlenir. İş sözleşmesi, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyerek iş ilişkisinin yasal çerçevede yürütülmesini sağlar. Ancak, iş sözleşmelerinin eksik ya da hatalı düzenlenmesi, ilerleyen süreçte işçi ve işveren arasında hukuki uyuşmazlıklara yol açabilir.
📌 4857 sayılı İş Kanunu ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, iş sözleşmelerinin hukuki çerçevesini belirler.
Bu makalede, iş sözleşmesi türleri, geçerlilik şartları, fesih süreçleri, işçi ve işverenin hakları ile fesih sonrası tazminat ve hukuki süreçler detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 İş Sözleşmesi Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İş sözleşmesi, işçinin belirli bir ücret karşılığında işverene bağlı olarak çalışmasını düzenleyen yazılı veya sözlü bir anlaşmadır.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 8-16, iş sözleşmelerinin türlerini ve şartlarını belirler.
✔ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 393-402, hizmet sözleşmelerini düzenler.
✔ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, işçinin sosyal güvenlik haklarını korur.
📌 Örnek: Bir mağazada çalışan satış danışmanı, işveren ile yaptığı iş sözleşmesi kapsamında belirli bir maaş ve çalışma süresi karşılığında iş görme yükümlülüğüne sahiptir.
📌 Önemli Not: Yazılı iş sözleşmesi yapılmayan durumlarda, işçinin fiilen çalışması iş sözleşmesinin varlığını kanıtlamaya yeterlidir.
📌 İş Sözleşmesi Türleri ve Farkları
📌 İş sözleşmeleri, belirli süreli veya belirsiz süreli olarak ikiye ayrılır. Ayrıca çalışma biçimine göre farklı iş sözleşmesi türleri bulunmaktadır.
1️⃣ Belirli Süreli İş Sözleşmesi
✔ Süreye bağlı olarak yapılır (örneğin, 1 yıl).
✔ Süre bitiminde kendiliğinden sona erer.
✔ İşçinin kıdem ve ihbar tazminatı hakkı sınırlıdır.
📌 Örnek: Bir inşaat firması, belirli bir proje süresi için 6 aylık iş sözleşmesi yapabilir.
2️⃣ Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
✔ Bitiş tarihi belirlenmemiştir.
✔ İşçi, iş güvencesi kapsamında kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır.
✔ İşverenin fesih için geçerli sebep göstermesi gerekir.
📌 Örnek: Bir ofis çalışanı, işverenle belirsiz süreli iş sözleşmesi yaparak süresiz şekilde çalışabilir.
3️⃣ Kısmi Süreli (Part-Time) İş Sözleşmesi
✔ Haftalık çalışma süresi tam zamanlı işçilerin süresinin üçte ikisinden azdır.
✔ Sigorta ve izin hakları, tam zamanlı çalışanlarla aynıdır.
📌 Örnek: Bir üniversite öğrencisi, haftada 20 saat çalışarak kısmi süreli sözleşmeye tabi olabilir.
4️⃣ Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi
✔ İşveren, işçiyi sadece ihtiyaç duyduğu zaman çalıştırır.
✔ En az haftalık çalışma süresi belirlenmelidir.
📌 Örnek: Bir otel, yoğun sezonlarda çalıştırmak üzere çağrı üzerine iş sözleşmesi yapabilir.
📌 Önemli Not: İş sözleşmesi türü, işçi ve işverenin haklarını doğrudan etkilediği için dikkatle belirlenmelidir.
📌 İş Sözleşmelerinin Geçerlilik Şartları ve İçeriğinde Bulunması Gereken Maddeler
📌 İş sözleşmesinin geçerli olması için bazı temel şartları taşıması gerekmektedir.
✔ 1️⃣ Tarafların Açık Kimlik Bilgileri:
- İşçi ve işverenin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve iletişim bilgileri bulunmalıdır.
✔ 2️⃣ Ücret ve Çalışma Süresi:
- İşçinin alacağı ücret ve ödeme periyotları net olarak belirtilmelidir.
✔ 3️⃣ İşin Tanımı ve Çalışma Koşulları:
- İşçinin yapacağı işin kapsamı ve görev tanımı açıkça yazılmalıdır.
✔ 4️⃣ Fesih ve Tazminat Şartları:
- İşten çıkarma veya istifa durumunda uygulanacak hükümler yer almalıdır.
📌 Örnek: Bir iş sözleşmesinde, “Haftalık çalışma süresi 45 saattir ve fazla mesai için %50 zamlı ücret ödenir.” gibi hükümler bulunmalıdır.
📌 Önemli Not: İş sözleşmesinde bulunmayan hükümler, İş Kanunu’na göre yorumlanır.
📌 İş Sözleşmesinin Feshi ve İşçinin/İşverenin Hakları
📌 İş sözleşmesi, işçi veya işveren tarafından belirli şartlar dahilinde feshedilebilir.
✔ 1️⃣ İşveren Tarafından Fesih
- Geçerli Sebep: İşçinin performans düşüklüğü, ekonomik nedenler vb.
- Haklı Sebep: İşçinin işyerinde hırsızlık yapması, güveni kötüye kullanması.
✔ 2️⃣ İşçi Tarafından Fesih
- Haklı Nedenle: Ücretin ödenmemesi, işyerinde mobbing.
- İstifa: İşçi kendi isteğiyle işten ayrılabilir, ancak ihbar süresine uymalıdır.
✔ 3️⃣ Fesih Süreleri (İhbar Süresi)
- 6 aydan az çalışan: 2 hafta
- 6 ay – 1,5 yıl arası çalışan: 4 hafta
- 1,5 – 3 yıl arası çalışan: 6 hafta
- 3 yıldan fazla çalışan: 8 hafta
📌 Örnek: Bir çalışan, maaşını 3 ay boyunca alamazsa haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Önemli Not: İhbar süresine uymayan taraf, karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır.
📌 İş Sözleşmesi Feshi Sonrası Tazminat ve Hukuki Süreçler
📌 İşten ayrılan çalışan, belirli tazminat haklarına sahip olabilir.
✔ 1️⃣ Kıdem Tazminatı
- En az 1 yıl çalışan işçi, haklı nedenle işten ayrıldığında tazminat alabilir.
✔ 2️⃣ İhbar Tazminatı
- İhbar süresine uyulmadan işten çıkarılan veya ayrılan işçi/işveren tazminat öder.
✔ 3️⃣ Fazla Mesai ve Kullanılmayan İzin Ücretleri
- Çalışanın hakkı olan fazla mesai ücretleri ve yıllık izinleri ödenmelidir.
📌 Örnek: 5 yıl boyunca çalışan bir işçi, işveren tarafından haksız yere çıkarılırsa, her yıl için 30 günlük brüt maaşı kadar kıdem tazminatı alabilir.
📌 Önemli Not: Tazminat ve haklar ödenmezse, iş mahkemesine başvurarak dava açılabilir.
Yanıt yok