Rekabet hukuku, piyasalarda serbest rekabetin korunmasını sağlayarak, tüketicilerin ve işletmelerin haklarını güvence altına alır. Serbest rekabet, ekonomik gelişmeyi hızlandıran, tüketiciye kaliteli ürünleri uygun fiyatlarla sunmayı sağlayan temel bir unsurdur. Rekabet hukukunun en önemli düzenlemelerinden biri, hâkim durumun kötüye kullanılmasının yasaklanmasıdır.
Rekabet Hukuku Nedir?
Rekabet hukuku; piyasadaki şirketlerin, tüketicilerin zararına olacak şekilde rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar yapmalarını, birleşme ve devralmalar yoluyla piyasayı tekelleştirmelerini ve hâkim durumlarını kötüye kullanmalarını engelleyen hukuk dalıdır. Türkiye’de rekabet hukukunun temeli, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a dayanır.
Hâkim Durumun Tanımı ve Unsurları
Hâkim durum, bir şirketin, piyasa koşullarından bağımsız olarak hareket edebilmesine ve rakiplerine veya tüketicilere karşı belirleyici güç elde etmesine imkân veren ekonomik güçtür.
Hâkim durumun varlığı değerlendirilirken aşağıdaki unsurlar dikkate alınır:
- Piyasa payı ve pazar gücü,
- Rakiplerin ekonomik gücü ve pazar payları,
- Piyasaya giriş engellerinin varlığı ve düzeyi,
- Müşterilerin pazarlık gücü,
- Ürün ve hizmetlerin ikame edilebilirlik derecesi.
Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Nedir?
Rekabet hukukunda hâkim durumda bulunmak tek başına hukuka aykırı değildir. Ancak hâkim durumda olan teşebbüsün bu durumunu rekabeti bozucu veya kısıtlayıcı şekilde kullanması yasaktır.
4054 sayılı Rekabet Kanunu’nun 6. maddesine göre, hâkim durumun kötüye kullanılması aşağıdaki durumları kapsar:
- Rakiplerin pazara girişini zorlaştırmak veya engellemek,
- Piyasadan dışlayıcı veya ayrımcı uygulamalarda bulunmak,
- Müşterilere ve tüketicilere aşırı yüksek veya düşük fiyat uygulamak,
- Ticari faaliyetlerde rakiplere karşı eşitsiz ve adil olmayan şartlar yaratmak.
Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasına Örnekler
Uygulamada hâkim durumun kötüye kullanılmasına ilişkin örnekler şunları içerir:
- Fiyat Ayrımcılığı: Aynı ürünü farklı müşterilere gerekçesiz olarak farklı fiyatlarla sunmak,
- Predatör (Yıkıcı) Fiyatlama: Rakipleri piyasadan çıkarmak amacıyla maliyetin altında fiyat uygulamak,
- Bağlama Uygulamaları (Tying): Bir ürünü satın almak isteyen müşteriyi başka bir ürünü satın almaya zorlamak,
- Münhasırlık Anlaşmaları: Rakiplerin piyasaya girişini engellemek için müşterilerle münhasır anlaşmalar yapmak.
Rekabet Kurumu’nun Rolü ve İnceleme Süreci
Türkiye’de hâkim durumun kötüye kullanılmasına ilişkin şikâyet ve incelemeler Rekabet Kurumu tarafından yürütülür. Rekabet Kurumu, re’sen veya şikâyet üzerine harekete geçerek ilgili teşebbüs hakkında inceleme başlatabilir. İnceleme sonunda ihlal tespit edilirse, ilgili teşebbüse ağır para cezaları verilebilir ve ihlale son vermesi için gerekli tedbirler alınabilir.
Rekabet Hukukunda İhlallerin Sonuçları
Hâkim durumun kötüye kullanılması durumunda, teşebbüsler ciddi mali ve hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Bu yaptırımlar;
- İdari para cezaları,
- İhlalin durdurulmasına yönelik emir ve kararlar,
- İhlal nedeniyle zarar görenlerin tazminat talepleri şeklinde olabilir.
İhlal eden şirketlerin itibarı zarar görebileceği gibi, piyasadaki faaliyetleri de olumsuz etkilenebilir.
Rekabet Hukukunda İhlal Nedeniyle Tazminat Davaları
Hâkim durumunu kötüye kullanarak zarara sebep olan şirketlere karşı, zarar gören diğer şirketler veya tüketiciler maddi ve manevi zararlarının tazmini için dava açabilir. Rekabet ihlali nedeniyle açılan tazminat davaları Türk hukuk sisteminde giderek yaygınlaşmaktadır.
Bu davalarda, ihlalin varlığı ve zararın boyutunun belgelenmesi önem taşır ve Rekabet Kurumu’nun ihlal kararları, tazminat davalarında önemli bir delil niteliğindedir.
Rekabet Hukuku ve Şirketlerin Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
Hâkim durumdaki şirketlerin rekabet hukukuna uyum için şu hususlara dikkat etmesi önemlidir:
- Fiyatlandırma politikalarını dikkatli belirlemek,
- Rekabetçi uygulamalarda şeffaflığı korumak,
- Rekabet hukukuna yönelik eğitim ve denetim mekanizmaları oluşturmak,
- Pazarlama ve satış faaliyetlerinde ayrımcı veya dışlayıcı uygulamalardan kaçınmak.
Bu yaklaşımlar, şirketlerin rekabet hukukundan doğan risklerini minimize eder.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Rekabet hukuku nedir?
Rekabeti koruyan ve serbest piyasayı düzenleyen hukuk dalıdır. - Hâkim durum ne demektir?
Bir şirketin piyasadaki rakiplerinden bağımsız olarak hareket edebilmesini sağlayan ekonomik gücüdür. - Hâkim durumun kötüye kullanılması hangi yasada düzenlenmiştir?
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. - Hâkim durumda olmak suç mudur?
Hayır, suç değildir. Ancak bu durumun kötüye kullanılması yasaktır. - Rekabet ihlali durumunda hangi cezalar uygulanır?
İdari para cezası, ihlalin durdurulmasına yönelik kararlar ve tazminat sorumluluğu olabilir. - Hâkim durumun kötüye kullanılmasına hangi kurum bakar?
Türkiye’de Rekabet Kurumu inceleme ve denetimleri yürütür. - Rekabet ihlali nedeniyle tazminat davası açılabilir mi?
Evet, zarar görenler tazminat davası açabilirler. - Predatör fiyatlama nedir?
Rakipleri piyasadan çıkarmak amacıyla maliyetin altında fiyat uygulamaktır. - Fiyat ayrımcılığı ne demektir?
Aynı ürünü farklı müşterilere gerekçesiz farklı fiyatlarla satmaktır. - Rekabet Kurumu kararlarına karşı itiraz mümkün müdür?
Evet, Rekabet Kurulu kararlarına karşı yargı yolu açıktır.
Yanıt yok