Ticaret hayatının vazgeçilmez ödeme araçlarından biri olan çek, güvenli ve ileri tarihli ödeme sağlama imkânı sunar. Ancak çekin geçerli olabilmesi ve yasal hakların korunabilmesi için dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri çekte ibraz süresidir. Bu sürelerin kaçırılması, alacaklının çekten doğan haklarını kaybetmesine neden olabilir. Bu yazıda ibraz süresi kavramını tüm yönleriyle ele alıyoruz.
Çek Nedir ve Ne İşe Yarar?
Çek, keşideci (çeki düzenleyen) kişinin bir bankaya hitaben yazdığı ve belirli bir tutarın lehdar (alacaklı) veya onun emrine ödenmesini talep ettiği kambiyo senedidir. Özellikle vadeli ticari işlemlerde sıklıkla kullanılır.
Çekte İbraz Nedir?
İbraz, çekin bankaya ödeme amacıyla sunulmasıdır. Yani çeki alan kişi, belirtilen tarihte çeki bankaya götürerek tahsil etmek ister. Bu işlemin belirli süreler içinde yapılması zorunludur.
Çekte İbraz Süresi Ne Kadar?
1. Görüldüğünde Ödenecek Çeklerde
Çek, üzerinde yazılı olan tarihte veya sonrasında bankaya ibraz edilebilir. Ancak bu ibrazın belirli süreler içinde yapılması zorunludur.
Türk Ticaret Kanunu (TTK) Madde 796’ya göre:
- Çek, düzenlendiği ülke ile ödenecek ülke aynı ise:
➤ 10 gün içinde ibraz edilmelidir. - Çek, farklı ülkede düzenlenip Türkiye’de ödenecekse:
➤ Bir ay içinde ibraz edilmelidir. - Çek, Türkiye’de düzenlenip başka ülkede ödenecekse:
➤ Bir ay içinde ibraz edilmelidir.
Vade Tarihli (İleri Tarihli) Çeklerde İbraz Süresi
Uygulamada “vadeli çek” olarak bilinen ileri tarihli çekler, aslında görüldüğünde ödenir olarak kabul edilir. Ancak çek üzerinde yazılı olan tarihten önce ibraz edilirse banka ödeme yapmaz.
Örnek:
Çek tarihi: 10 Mayıs 2025
Bankaya ibraz süresi: 10 Mayıs + 10 gün = 20 Mayıs 2025’e kadar
Bu tarihe kadar bankaya ibraz edilmezse, çekten doğan kambiyo senedi hakları kaybedilir.
İbraz Süresi Geçerse Ne Olur?
Çek, süresi içinde ibraz edilmezse;
- Banka ödeme yapmaz (yetkisi yoktur)
- Çekin protesto edilmesi, dava ve icra takibi yapılması mümkün olmaz
- Keşideciye karşı kambiyo senedi niteliğinde takip yapılamaz
- Ancak genel hükümler çerçevesinde alacak davası açılabilir
Karşılıksız Çek ve Ceza Sorumluluğu Açısından İbraz Süresi
Karşılıksız çıkan bir çekin keşidecisi hakkında 5941 sayılı Kanun gereği adli ceza sorumluluğu doğar. Ancak bunun için:
- Çek süresi içinde bankaya ibraz edilmeli
- Banka tarafından karşılıksızdır işlemi yapılmış olmalı
gereklidir. Aksi halde ceza davası açılamaz.
Çekte İbraz Süresi Nasıl Hesaplanır?
- İbraz süresi, çekte yazılı tarihten sonraki gün başlar.
- Tatil günleri hesaba katılmaz; süre tatilde bitiyorsa ilk iş günü uzatılır.
- İbraz süresi içinde yapılan başvuru geçerlidir.
Örnek:
Çek tarihi 1 Nisan ise, ibraz süresi 10 Nisan’da sona erer.
İbraz Süresi Dolmadan Yapılacak İşlemler
- Bankaya ibraz
- Karşılıksız işlemi yapılması
- Noterden ihtarname çekilmesi
- Hukuki takip hazırlığı (eğer ödeme yapılmazsa)
Çekte İbraz Süresi ile İcra Takibi Arasındaki İlişki
Çek ibraz süresi içinde bankaya sunulup karşılıksız işlem görmüşse, kambiyo senetlerine özgü takip yolu ile doğrudan icra takibi yapılabilir.
Eğer süre kaçırılırsa:
- Adi alacak davası
- Genel haciz yoluyla takip
gibi daha uzun ve masraflı yollar izlenmek zorunda kalınır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Çek 10 gün içinde ibraz edilmezse geçersiz mi olur?
Hayır. Çek geçersiz olmaz ancak kambiyo senedi olarak kullanılmaz. Sadece genel alacak davası açabilirsiniz.
2. Hafta sonu ibraz süresine dahil midir?
Evet. Ancak son gün hafta sonuna denk gelirse, takip eden ilk iş günü ibraz yapılabilir.
3. İleri tarihli çekin ibrazı erken yapılabilir mi?
Hayır. Banka, çek üzerindeki tarihten önce ödeme yapmaz.
4. Zamanaşımı süresi ibraz süresiyle aynı mı?
Hayır. Çekte zamanaşımı süresi 3 yıldır. Ancak ibraz süresi, kambiyo takibi açısından kritik öneme sahiptir.
5. Yabancı ülkede düzenlenen çekin ibraz süresi ne kadardır?
Bir ay içinde ibraz edilmesi gerekir.
6. Elektronik çeklerde ibraz süresi farklı mı?
Hayır. Elektronik veya fiziki fark etmeksizin çekte ibraz süreleri aynıdır.
Sonuç
Çekte ibraz süresi, hem alacaklının hukuki güvencesi hem de kambiyo senedi olarak çekin geçerliliği açısından büyük önem taşır. Bu sürelerin titizlikle takip edilmemesi, çek sahibinin yasal takip ve ceza hakkını kaybetmesine yol açar. Ticari hayatın vazgeçilmez unsurlarından biri olan çekle işlem yaparken, ibraz süresine dikkat etmek her iki taraf için de hayati önemdedir.
Yanıt yok