Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde son yıllarda alternatif yöntemler yaygın biçimde tercih edilmeye başlanmıştır. Bu yöntemler arasında özellikle arabuluculuk ve tahkim süreçlerinin birleşiminden oluşan “Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb)” yöntemi öne çıkmaktadır. İş dünyasında sıkça tercih edilen bu yöntem, uyuşmazlıkların hızlı, gizli ve etkin çözümünü sağlayarak tarafların menfaatlerini en üst düzeyde korumayı amaçlar.
Bu makalede, Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) klozlarının ne olduğunu, hangi durumlarda tercih edildiğini, avantaj ve dezavantajlarını, hukuki boyutlarını ve sözleşmelere dahil edilirken nelere dikkat edilmesi gerektiğini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.
Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) Klozu Nedir?
Med-Arb, tarafların önce arabuluculuk yoluyla uyuşmazlığı çözmeye çalıştığı; eğer anlaşma sağlanamazsa, aynı uyuşmazlığın tahkim yoluyla nihai olarak çözüldüğü bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu yöntem, sözleşmelere özel olarak eklenen klozlar (hükümler) ile önceden belirlenir.
Bu süreç genellikle iki aşamadan oluşur:
- Arabuluculuk aşaması: Taraflar bir arabulucu yardımıyla uyuşmazlığı dostane bir biçimde çözmeye çalışır.
- Tahkim aşaması: Arabuluculuk başarısız olursa, uyuşmazlık bağımsız hakemlerden oluşan tahkim heyetine taşınarak bağlayıcı bir karar alınır.
Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) Klozlarının Kullanım Alanları
Med-Arb klozları, genellikle aşağıdaki sözleşme türlerinde tercih edilir:
- Uluslararası ticari sözleşmeler
- İş sözleşmeleri
- İnşaat ve mühendislik sözleşmeleri
- Franchise ve distribütörlük sözleşmeleri
- Ortaklık sözleşmeleri
- Hizmet ve danışmanlık sözleşmeleri
Bu alanlarda taraflar, ticari ilişkilerini korumak ve uyuşmazlığı hızlı çözüme kavuşturmak için Med-Arb klozlarını sıklıkla tercih eder.
Med-Arb Yönteminin Avantajları
Med-Arb yönteminin tercih edilmesinin pek çok avantajı vardır:
- Hızlı çözüm: Uyuşmazlıkların mahkeme süreçlerine göre çok daha hızlı çözümlenmesini sağlar.
- Gizlilik: Her iki süreç de genellikle gizlidir; bu nedenle ticari sırlar ve itibar korunur.
- Esneklik: Tarafların kendi ihtiyaçlarına uygun bir çözüm süreci tasarlamasına imkân tanır.
- Masrafların azaltılması: Mahkemelere göre daha ekonomik çözümler sunar.
- Tarafsızlık ve uzmanlık: Taraflar, kendi seçtikleri arabulucu ve hakemlerin uzmanlığından yararlanır.
Med-Arb Yönteminin Dezavantajları
Med-Arb yöntemi, bazı dezavantajları da beraberinde getirebilir:
- Tarafsızlığın sorgulanması: Arabuluculuk aşamasında başarısız olunursa aynı kişinin tahkim aşamasında hakem olması, tarafların güven sorununa neden olabilir.
- Süreçte belirsizlik: Arabuluculuk başarısız olursa, taraflar tahkim sürecinin sonuçları konusunda belirsizlik yaşayabilir.
- Psikolojik baskı: Taraflar, tahkime gitme ihtimalinin getirdiği baskıyla istemedikleri anlaşmaları kabul edebilirler.
Med-Arb Klozlarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Med-Arb klozlarının sözleşmelere eklenirken aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
1. Açık ve Net İfade Edilmesi
Med-Arb klozları, sözleşmede açık ve net bir dille düzenlenmelidir. Klozlarda, önce arabuluculuk yapılacağı ve anlaşma sağlanamazsa tahkime gidileceği belirtilmelidir.
2. Arabulucu ve Hakemlerin Belirlenmesi
Klozlarda, arabulucu ve tahkim hakemlerinin seçim usulü açıkça ifade edilmelidir. Aynı kişinin hem arabulucu hem de hakem olarak görev alıp alamayacağı konusunda net düzenlemeler yapılmalıdır.
3. Zaman Çerçevesinin Belirlenmesi
Arabuluculuk aşamasının ne kadar süreceği ve uyuşmazlık çözülmezse tahkim aşamasına ne zaman geçileceği sözleşmede belirtilmelidir.
4. Tahkim Yerinin ve Usulünün Belirlenmesi
Tahkimin hangi hukuk kurallarına göre ve nerede gerçekleştirileceği açıkça belirlenmelidir.
5. Gizlilik ve Bilgi Paylaşımı Düzenlemeleri
Uyuşmazlık çözüm süreçlerinde gizlilik esasları ve bilgilerin hangi şartlarda paylaşılabileceği net olarak ifade edilmelidir.
Arabuluculuk-Tahkim Klozu Örneği
Taraflar arasında ortaya çıkabilecek tüm uyuşmazlıklar, öncelikle tarafların mutabık kalacağı bir arabulucu huzurunda çözümlenmeye çalışılacaktır. Arabuluculuk görüşmelerinin, uyuşmazlığın ortaya çıkmasından itibaren 30 gün içinde sonuçlandırılamaması halinde, uyuşmazlık İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) Tahkim Kuralları çerçevesinde tek hakem tarafından kesin olarak çözümlenecektir. Tahkim dili Türkçe, tahkim yeri İstanbul’dur.
Türkiye’de Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) Yönteminin Hukuki Durumu
Türkiye’de Med-Arb uygulaması, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Ayrıca ISTAC (İstanbul Tahkim Merkezi) ve benzeri tahkim kurumları tarafından da desteklenmekte ve uygulanmaktadır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Med-Arb yöntemi nedir?
Önce arabuluculukla çözüm aranan, başarısız olursa tahkimle çözümlenen alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. - Med-Arb yöntemi hangi tür sözleşmelerde kullanılır?
Uluslararası ticari, iş, inşaat ve danışmanlık sözleşmelerinde sıklıkla kullanılır. - Med-Arb yönteminin avantajları nelerdir?
Hızlılık, gizlilik, ekonomik olması ve uzmanlık gibi avantajları bulunur. - Med-Arb yönteminde arabulucu aynı zamanda hakem olabilir mi?
Taraflar açıkça kabul ederse evet, ancak genellikle tarafsızlık açısından farklı kişiler tercih edilir. - Med-Arb klozları sözleşmeye nasıl eklenir?
Açık, net ifadelerle ve tüm süreç detayları belirtilerek sözleşmeye eklenir. - Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamazsa ne olur?
Uyuşmazlık, tahkim aşamasına geçilerek bağlayıcı bir kararla çözülür. - Med-Arb yöntemi mahkeme kararları kadar bağlayıcı mıdır?
Tahkim kararları mahkeme kararları kadar bağlayıcıdır ve uluslararası alanda da icra edilebilir. - Med-Arb yöntemi Türkiye’de yasal mıdır?
Evet, Türkiye’de hem arabuluculuk hem tahkim mevzuatına uygundur. - Med-Arb süreci ne kadar sürer?
Uyuşmazlığın türüne göre değişir ama genellikle mahkemeden çok daha hızlı sonuçlanır. - Med-Arb yöntemi mahkeme süreçlerinden daha mı ucuzdur?
Evet, genellikle mahkeme süreçlerinden daha ekonomik ve masrafları düşüktür.
Yanıt yok